*** ประเทศบาสก์: ชาติพันธุ์ที่อยู่รอดและเก่าแก่ที่สุดในยุโรป ประเทศที่ยังไม่รู้ที่มาทั้งกำเนิดและภาษา ***
คนบาสก์ตั้งถิ่นฐานแถบเชิงภูเขาพีเรนีส รอบอ่าวบิสเคย์ภาคเหนือของสเปน และตอนใต้ของฝรั่งเศสมานานนับพันปี เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่อยู่รอดและเก่าแก่ที่สุดในยุโรป
แต่กระนั้น นักวิชาการยังตัดสินใจไม่ได้แน่นอนว่า กำเนิดชาติพันธุ์นี้อยู่ที่ใด คาดการณ์ได้เพียงว่าคนชาติพันธุ์บาสก์ เป็นลูกหลานของคนที่เร่ร่อนรวมกลุ่มกันล่าสัตว์สมัยแรก เคยอาศัยในยุโรปเมื่อ 35,000 ปีมาแล้ว คนบาสก์มีความก้าวหน้า แต่ภาษาในกลุ่มคนนี้แตกต่างกันและยังไม่มีวัฒนธรรมใดโดดเด่น ส่งผลให้เกิดการแตกแยกรุนแรงในเวลาต่อมา
*** ความเป็นมาของคนบาสก์ ***
ความเป็นมาของคนบาสก์ยังไม่ได้รับการพิสูจน์เป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากคำว่าบาสก์ ไปคล้ายกับชื่อสถานที่และบุคคลเยอะ คำว่า "บาสก์" อาจไปสัมพันธ์กับคนที่เรียกว่า "วาสโคเนส" อยู่ภาคเหนือของสเปน คำว่าบาสก์มาจากชื่อเผ่า, คนบาสก์อาจอยู่แถบภูเขาพีเรนิสมาเป็นเวลาหลายพันปี ก่อนที่โรมันจะรุกรานคาบสมุทรไอบีเรียนในศค.แรก
โรมันไม่สนใจที่จะพิชิตดินแดนคนบาสก์ให้ได้ เนื่องจากสภาพที่เต็มไปด้วยภูเขา และอาจเนื่องจากสภาพภูมิประเทศที่ไม่อุดมสมบูรณ์ของพีเรนีส คนบาสก์จึงไม่เคยพ่ายแพ้คนมัวร์, วิซิกอท, นอร์แมน หรือแฟรงค์
เมื่อกองทัพอาณาจักรกัสทิเลียน (Castilian - กองทัพสเปน) พิชิตดินแดนบาสก์ได้ ในทศวรรษปี 1500 คนบาสก์ยังได้รับสิทธิปกครองตนเอง แม้ภายหลังที่สเปนและฝรั่งเศสเริ่มเข้าไปในบาสก์ คนบาสก์ต้องปรับตัวเพื่อมิให้ชาติพันธุ์บาสก์สูญหายกลมกลืนกับสเปนหรือฝรั่งเศส ทว่าสงครามคาร์ลิสต์ ในศตวรรษที่ 19 ทำให้บาสก์สูญเสียสิทธิปกครองตนเอง ลัทธิชาตินิยมบาสก์เริ่มรุนแรงขึ้นในช่วงนี้
*** สงครามกลางเมืองสเปน ***
วัฒนธรรมบาสก์เสี่ยงต่อการสูญสิ้น ในช่วงสงครามกลางเมืองสเปนในทศวรรษปี 1930 นายพลฟรันซิสโก ฟรังโกและพรรคฟาสซิส ต้องการกำจัดเผ่าพันธุ์ที่แตกต่างนี้ออกไปจากสเปน และคนบาสก์ก็ตกอยู่ในเป้าหมายนั้นเป็นการเฉพาะ ฟรังโกห้ามพูดภาษาบาสก์ ห้ามคนบาสก์ปกครองตนเองและจำกัดสิทธิทางเศรษฐกิจ คนบาสก์จำนวนมากถูกฆ่าหรือจำคุก ฟรังโกยังสั่งให้เยอรมันมาทิ้งระเบิดเมืองกรัวนิกา (Guernica) ในปี 1937 ทำให้พลเรือนหลายร้อยคนเสียชีวิต โดยภาพความรุนแรงของสงครามเห็นได้จากภาพเขียนของปิกัสโซ่
เมื่อฟรังโกถึงแก่กรรมปีค.ศ. 1975 บาสก์ได้รับสิทธิปกครองตนเองอีกครั้ง แต่คนบาสก์ส่วนใหญ่ยังไม่พอใจ
*** ขบวนการก่อการร้ายอีทีเอ ***
ปี 1959 นักชาตินิยมหัวรุนแรงบางคนก่อตั้งองค์กรอีทีเอ (ETA หรือ Euskadi Ta Askatasuna) มีเป้าหมายเพื่อปลดปล่อยและตั้งประกาศเอกราช ขบวนการแบ่งแยกดินแดนและองค์กรนี้ปฏิบัติการก่อการร้ายและพยายามแยกตัวออกจากสเปนและฝรั่งเศสเป็นรัฐเอกราช
ขบวนการก่อการร้าย ETA ทำให้คนตายไป 800 คน รวมทั้งตำรวจ ผู้นำรัฐบาลและคนบริสุทธิ์หลายพันคนบาดเจ็บ สูญหายและถูกลักพาตัว ซึ่งทั้งสเปนและฝรั่งเศส ไม่อดทนกับความรุนแรงนี้ ผู้ก่อการร้ายถูกจำคุกไปหลายคน ผู้นำอีทีเอประกาศหลายครั้งว่าต้องการหยุดยิง และแก้ปัญหาให้มีความสงบ แต่ผู้นำก่อการร้ายก็ละเมิดการหยุดยิงบ่อยครั้ง คนบาสก์ส่วนใหญ่ไม่เห็นด้วยกับขบวนการก่อการร้าย การกระทำรุนแรงของอีทีเอ และคนบาสก์ทุกคนก็ไม่ได้อยากปกครองตนเอง
*** ลักษณะภูมิประเทศบาสก์ ***
เทือกเขาพีเรนีส คือภูมิศาสตร์ของประเทศบาสก์ ชุมชนปกครองตนเองในสเปนแห่งนี้แบ่งออกเป็นสามจังหวัด ได้แก่ Araba, Bizkaia และ Gipuzkoa เมืองหลวงและที่ตั้งของสภาบาสก์คือ Vitoria-Gasteiz เมืองใหญ่อื่นๆ ได้แก่ Bilbao และ San Sebastian ที่อยู่ในฝรั่งเศส คนบาสก์จำนวนมากอยู่ใกล้เมือง Biarritz
ประเทศบาสก์ เป็นประเทศอุตสาหกรรมหนัก จำหน่ายสินค้าเกี่ยวกับพลังงานโดยเฉพาะ ในทางการเมือง บาสก์เป็นประเทศปกครองตนเอง แม้ตอนที่ยังไม่ได้เอกราช บาสก์มีกำลังตำรวจของตนเอง มีอุตสาหกรรม เกษตรกรรม เก็บภาษี และมีสื่อของตนเอง
*** ภาษาคนบาสก์: ภาษาอุสคารา ***
ภาษาของคนบาสก์ไม่อยู่ในตระกูลภาษาอินโด - ยูโรเปียน เป็นภาษาที่แยกออกไปต่างหาก นักภาษาศาสตร์พยายามเชื่อมโยงภาษาของคนบาสก์กับภาษาที่พูดในอาฟริกาเหนือและบริเวณเทือกเขาคอเคซัส แต่ยังพิสูจน์ไม่ได้ว่ามีความเชื่อมโยงกันโดยตรง ภาษาบาสก์เขียนด้วยอักษรลาติน
คนบาสก์เรียกภาษาของตนเองว่า "อุสคารา" คนใช้ภาษาอุสคาราในสเปนราว 650,000 คน และในฝรั่งเศสราว 130,000 คน
คนบาสก์ส่วนใหญ่พูดได้สองภาษา ทั้งภาษาบาสก์และภาษาสเปนหรือฝรั่งเศส นับแต่ฟรังโกถึงแก่กรรม คนบาสก์ก็ฟื้นฟูความเป็นบาสก์ขึ้นมาใหม่ ได้บริหารประเทศในภูมิภาคของเขาเอง คนต้องการพูดและเขียนภาษาบาสก์ ภาษานี้จึงมีการสอนในสถานศึกษาอีกด้วย
*** วัฒนธรรมบาสก์และพงศ์พันธุ์ ***
คนบาสก์รู้ว่าภาษาและอาชีพของพวกเขาแตกต่างจากคนอื่น คนบาสก์สร้างเรือเก่งและเดินเรือเยี่ยมยอด หลังจากนักเดินเรือ เฟอร์ดินาน แมคเจนแลนด์ ถูกสังหารในปี 1521 คนบาสก์นามว่า ฆวน เซบาสเตียน เอลคาโน (Juan Sebastián Elcano) ได้เดินทางรอบโลกสำเร็จเป็นคนแรก คนดังชาวบาสก์อีกท่านคือนักบุญอิกนาทิอุส (St. Ignatius) แห่งโลโยลา ผู้ตั้งระเบียบพระคาทอลิคเยซูอิต และคนเชื้อสายบาสก์ มีเกล อินดูแรน (Miguel Indurain) ก็ชนะแข่งจักรยานตูเดอร์ฟรองค์ คนบาสก์เล่นกีฬาหลายอย่างทั้งฟุตบอล รักบี้ และ ไจ เอไล (jai alai) ที่เล่นยากไม่ธรรมดา ใครอยากทราบว่ากีฬานี้เล่นยังไงดูได้บนยูทูบ
ปัจจุบันคนบาสก์เป็นคาทอลิค อาหารขึ้นชื่อของประเทศบาสก์คืออาหารทะเล และมีการฉลองเทศกาลจำนวนมาก พงค์พันธุ์คนบาสก์มีลักษณะเฉพาะไม่เหมือนใคร ส่วนใหญ่คนบาสก์มีเลือดกรุ๊ปโอ และเลือดระบบหมู่โลหิตเนกกาทีปอาร์เอช (Rhesus Negative) ที่มักจะมีปัญหากับคนที่ตั้งครรภ์
*** คนบาสก์พลัดถิ่น ***
คาดว่ามีคนบาสก์จำนวน 18 ล้านคนทั่วโลก พวกนี้เป็นลูกหลานของชาวประมงและนักล่าปลาวาฬ มีนักบวชบาสก์และเจ้าหน้าที่ฝ่ายปกครองหลายคนเดินทางไปโลกใหม่ (ประเทศสหรัฐฯ)
ปัจจุบันมีคนบาสก์แปดล้านคนในอาเจนตินา, ชิลีและเม็กซิโก ถ้าสืบหาที่มาที่ไปก็พบว่ามาจากบาสก์ยุโรป คนที่อพยพเข้าไป ทำงานที่ไม่เกี่ยวกับการประมง เป็นงานเลี้ยงแกะ ทำไร่นาและทำแร่
คนบาสก์ในสหรัฐราว 60,000 คน ส่วนมากอยู่ในเมือง Boise รัฐ Idaho และในอเมริกันตะวันตก โดยมหาลัยเนวาดาที่ Reno รัฐ Nevada มีแผนกบาสก์ศึกษาด้วย
*** คนบาสก์ยังเต็มไปด้วยความลึกลับ ***
คนบาสก์ไม่สูญไปไหน ยังอยู่แถบเทือกเขาพีเรนีสมาหลายพันปี ถ้าไม่อยู่แถบนี้แต่แรก น่าจะสูญสลายไปหมด คนบาสก์รักษาพงศ์พันธุ์และบรูณาการภาษาของพวกเขาต่อไปในอนาคต นักวิชาการยังตัดสินไม่ได้ว่า กำเนิดของคนบาสก์อยู่ที่ไหน ต้นกำเนิดอันเป็นสภาพทางภูมิศาสตร์ยังคงลึกลับต่อไป...
::: ::: :::
บทความนี้เป็นงานของนักเขียน คุณ Mate Cuture จากกรุ๊ป “The Wild Chronicles สมาคมผู้สนใจประวัติศาสตร์ สงคราม เรื่องต่างประเทศ” นะครับ :)
